Αλυκή – “Καταφύγιο” Άγριας Ζωής

English/Ελληνικά

• Facebook
• Instagram
• YouTube
• LinkedIn
• Twitter

Ο υδροβιότοπος “Αλυκή”

1. Ο υδροβιότοπος “Αλυκή”
2. Ο κύκλος ζωής της Αλυκής
   1. Πρώτες βροχοπτώσεις
   2. Ο χειμώνας
   3. Ο ερχομός της άνοιξης
   4. Η περίοδος ξηρασίας
3. Ο ανθρώπινος παράγοντας και οι απειλές στο Καταφύγιο Άγριας Ζωής της Αλυκής
   1. Νομοθεσία
   2. Λαθροθηρία
   3. Καταπάτηση της παράκτιας ζώνης
   4. Η νότια Αλυκή ως χωματερή
   5. Άγνοια και αδιαφορία

Μόλις 2,5 km νότια της Χώρας βρίσκεται ο μεγαλύτερος υγρότοπος της Νάξου και των Κυκλάδων, γνωστός ως Αλυκή, που είναι χαρακτηρισμένος ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής (Κ.Α.Ζ.) από το 2004 σύμφωνα με το Φ.Ε.Κ. 652/Β/04-05-04 με εμβαδόν 1700 στρέμματα.
Στα βόρεια βρίσκεται μια αμμώδη παραλία, η Λαγκούνα, η οποία καλύπτεται από αμμοθίνες, αλμυρίκια (Tamarix hampeana), θαλάσσιους κρίνους (Pancratium maritinum) και άλλα είδη χλωρίδας και αποτελεί ενδιαίτημα ειδών ορνιθοπανίδας όπως οι Θαλασσοσφυριχτές (Charadrius alexandrinus) και οι Κορυδαλλοί (Galerida cristata) οι οποίοι τρέφονται και φωλιάζουν στην άμμο. Όλη η ακτογραμμή, ιδιαίτερα κατά την άμπωτη και πλήμμη ελκύει πολλά παρυδάτια και θαλάσσια πτηνά τα οποία τρέφονται με μικρά ψάρια και βενθικά είδη ασπονδύλων.

Επιπλέον στα βόρεια, ένας δρόμος διαχωρίζει την ακτογραμμή από την λιμνοθάλασσα, του οποίου η λανθασμένη κατασκευή αποτελεί εμπόδιο στην κάποτε ανοιχτή σύνδεση του υγροτόπου με τη θάλασσα έχοντας καταστρέψει την εκβολή. Παραμένει μόνο ένα άνοιγμα που συνδέει τη θάλασσα με την μεγάλη λιμνοθάλασσα, το οποίο λόγω του μικρού πλάτους κλείνει από την συσσώρευση άμμου και διακόπτει την συνεχή εισροή θαλασσινού νερού και την είσοδο και έξοδο ψαριών. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, πριν την κατασκευή του δρόμου ο υγρότοπος της Αλυκής παρέμενε πάντα καλυμμένος με νερό.

Στα δυτικά της λιμνοθάλασσας βρίσκεται ένα μικρό κεδρόδασος (Juniperus macrocarpa). Ο κέδρος ή θαλασσόκεδρος είναι ένα δέντρο που παρουσιάζει ανεκτικότητα σε συνθήκες ξηρασίας και σε εδάφη υψηλής αλατότητας, είναι ενδημικό στην Μεσόγειο και οι παράκτιοι σχηματισμοί του είδους αυτού αποτελούν οικότοπο προτεραιότητας του ΦΕΚ 3723/Β/12-08-2021 (κώδικας 2250). Ο κέδρος μπορεί να φτάσει τα 10 μέτρα σε ύψος και πριν δεκαετίες κάλυπτε όλη την νοτιοδυτική ακτή της Νάξου, όμως εξαιτίας της παράκτιας δόμησης και της τουριστικής ανάπτυξης (ιδιωτικές κατοικίες και ξενοδοχεία), το μεγαλύτερο μέρος αυτού του κεδρόδασους και των αμμοθινών έχουν καταστραφεί.

Στα νότια της λιμνοθάλασσας υπάρχουν μικρότεροι υγρότοποι, οι οποίοι δεν έχουν πλέον σύνδεση με τη θάλασσα. Πριν δεκαετίες, όλη η περιοχή ήταν μια ενιαία λιμνοθάλασσα, όμως, πρώτα κατασκευάστηκε ένα φράγμα άμμου στα νότια, χωρίζοντάς την σε 2 τμήματα και, ξεκινώντας από το 1984 μέχρι το 1992, κατασκευάστηκε το αεροδρόμιο στα ανατολικά πάνω σε ελώδης τμήμα της Αλυκής, διαχωρίζοντας τον υγρότοπο σε μικρότερα επιμέρους λιμνία.
Το μπάζωμα και η επιχωμάτωση τμημάτων της λιμνοθάλασσας ξεκίνησε πριν δεκαετίες με την λογική να μην διεισδύσει θαλασσινό νερό στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα καταστρέφοντας τις παράκτιες καλλιέργειες. Ωστόσο, η υφαλμύρινση εμφανίστηκε όταν άρχισε η ανεξέλεγκτη άντληση των υπογείων υδάτων και σταδιακά επιδεινώθηκε.
Η παρουσία του δρόμου και του αεροδρομίου, που μετατρέπονται σε έντονες πηγές ηχορύπανσης κυρίως κατά τους θερινούς μήνες, έχουν μετατρέψει αυτή την όαση σε ένα απαιτητικό και αφιλόξενο τόπο για την άγρια πανίδα.
Στα νότια και ανατολικά εντοπίζονται καλλιεργήσιμες εκτάσεις (κάποιες χρησιμοποιούνται ενώ άλλες φαίνονται να είναι εγκαταλελειμμένες) και παρατηρείται άντληση υπογείου νερού σε διάφορα σημεία εντός του Κ.Α.Ζ..

Ο κύκλος ζωής της Αλυκής

Η Αλυκή είναι ένας υγρότοπος που, από τότε που κατασκευάστηκε ο δρόμος και διέκοψε την συνεχή επικοινωνία με τη θάλασσα, είναι εποχιακά υγρός, δηλαδή περνάει μια περίοδο που καλύπτεται με νερό και μια περίοδο που είναι ξερός. Παρ’ όλα αυτά καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου διαφορετικοί οργανισμοί χλωρίδας και πανίδας ευημερούν.
Περιλαμβάνει όχι μόνο την λιμνοθάλασσα, αλλά και την γύρω περιοχή η οποία είναι εξίσου σημαντική, που καλύπτεται από ποώδη βλάστηση, αλόφυτα, αμμοθίνες, κεδρόδαση και αμμώδη παραλία. Μάλιστα, αυτή η ποικιλία οικοτόπων σε έναν υγροβιότοπο είναι που την καθιστά πόλο έλξης τόσων πολλών ειδών φυτικών και ζωικών οργανισμών.

Πρώτες βροχοπτώσεις

Τέλη Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη ξεκινούν οι πρώτες βροχοπτώσεις που ανακοινώνουν το ξεκίνημα της αναγέννησης του υγροτόπου της Αλυκής.
Συνήθως μέχρι τότε έχουν πέσει λίγο οι θερμοκρασίες και η λιμνοθάλασσα φαίνεται να ξυπνάει. Από τα νότια και ανατολικά, μικρά ρέματα ζωντανεύουν και γλυκό νερό από τα ορεινά ρέει και καταλήγει πρώτα στην νότια λίμνη και έπειτα στην μεγαλύτερη, βόρεια λίμνη. Ο συνδυασμός δυνατών ανέμων που ωθούν θαλασσινό νερό από βόρεια και βροχών, αρχίζουν να γεμίζουν την Αλυκή, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει λίγες μέρες έως βδομάδες ανάλογα τον όγκο της βροχόπτωσης.

Το νερό μπορεί να εισέλθει σε έναν υγροβιότοπο μέσα από έναν αριθμό υδρολογικών μονοπατιών, που συμπεριλαμβάνουν την βροχόπτωση, την ροή επιφανειακού νερού, τις πηγές υπογείου νερού, την παλίρροια και την κυματική δράση της θάλασσας.

Αυτό το μίγμα θαλασσινού και γλυκού νερού, και η ύπαρξη διόδου εισόδου – εξόδου του νερού μέσω της κυματικής κίνησης, δημιουργούν ένα ιδανικό ενδιαίτημα για είδη ψαριών που χρησιμοποιούν την φυσική προστασία της λιμνοθάλασσας ως “παιδικό σταθμό”. Επίσης πολλά ασπόνδυλα εισέρχονται ή ενεργοποιούνται με την παρουσία νερού μετά από την καλοκαιρινή περίοδο ξηρασίας.
Όλα αυτά ελκύουν θηρευτές, όπως άγρια πτηνά, αμφίβια, ερπετά και μικρά θηλαστικά.
Οι πρώτες βροχές φέρνουν μαζί τους και τα πρώτα μεταναστευτικά πτηνά.
Ερωδιοί όπως Σταχτοτσικνιάδες (Ardea cinerea) και Λευκοτσικνιάδες (Ergetta garzetta) και αγριόπαπιες όπως Πρασινοκέφαλες πάπιες (Anas platyrhynchos) και Καστανόπαπιες (Tadorna ferruginea) είναι συνήθως από τους πρώτους επισκέπτες της Αλυκής.

Οι υγρότοποι που έχουν σχηματιστεί από συνθήκες ροής νερού και υπερχείλισης (λόγω βροχών, παλίρροιας, κ.α.) έχουν την ικανότητα να ανακυκλώνουν θρεπτικά συστατικά από τα γειτονικά εδάφη και με τον συνδυασμό ηλιακής ακτινοβολίας και ρηχών νερών, παρουσιάζεται έντονη πρωτογενής παραγωγικότητα από τους αυτότροφους οργανισμούς, μικροφύκη, φύκη και χλωρίδα της περιοχής.
Αυτή η αύξηση αυτότροφων οργανισμών προκαλεί με τη σειρά της την αύξηση ζωοπλαγκτονικών οργανισμών από τα οποία τρέφονται πτηνά και ψάρια.
Η Καστανόπαπια είναι μια αγριόπαπια της οικογένειας των Νησσίδων (χήνες, πάπιες, κύκνοι), στην Ελλάδα έχει χαρακτηριστεί ως Τρωτή και είναι προστατευόμενο είδος, του οποίου η θήρα απαγορεύεται.

Πριν λίγα χρόνια, η παρατήρηση Καστανόπαπιων στην Αλυκή ήταν σπάνιο φαινόμενο, ωστόσο από το 2018 έχουν πλέον καταγραφεί πάνω από 35 ζευγάρια κάθε χρόνο. Οι Καστανόπαπιες συνήθως ζουν σε ζευγάρια και ξεχειμωνιάζουν και αναπαράγονται μες στην Αλυκή, φτιάχνοντας τις φωλιές τους μες στην χαμηλή βλάστηση κυρίως από θάμνους αρμυρήθρας (Salicornia europaea) και σε βάλτους στο βόρειο τμήμα της Αλυκής. Όταν έχουν ολοκληρώσει την ανατροφή των μικρών τους, συνήθως μες στο καλοκαίρι, οι Καστανόπαπιες μεταναστεύουν από το νησί. Έχουμε παρατηρήσει νεαρές Καστανόπαπιες, οι οποίες έχουν γεννηθεί στο νησί να παραμένουν εώς και τον Αύγουστο.

Με τις βροχές και την αύξηση γλυκού νερού στην περιοχή εμφανίζονται και τα αμφίβια, όπως πράσινοι φρύνοι (Bufotes viridis) που τραγουδούν μες στη νύχτα, κατά την ημέρα, κοντά σε πηγάδια και ρέματα, λιάζονται οι γραμμωτές νεροχελώνες (Mauremys rivulata) και μες στα ρέματα γλυκού νερού έχουν παρατηρηθεί Βαλτοβάτραχοι (Pelophylax kurtmuelleri).

Ο χειμώνας

Δεκέμβρη με Ιανουάριο, οι θερμοκρασίες πλέον έχουν πέσει αισθητά και με αυτή την αλλαγή καταφθάνουν στην Αλυκή όλο και περισσότερα είδη άγριας ορνιθοπανίδας. Σμήνη εκατοντάδων ατόμων από Σαρσέλες (Spatula querquedula), Κιρκίρια (Anas crecca), Σφυριχτάρια (Anas penelope) και Χουλιαρόπαπιες (Anas clypeata) βρίσκουν καταφύγιο στο πλούσιο σε τροφή υγρότοπο της Αλυκής, εντοπίζοντας σημεία μες στην λίμνη όπου μπορούν να κρυφτούν από την ανθρώπινη παρουσία, να τραφούν και να ξεκουραστούν ανενόχλητα. Δυστυχώς αυτά τα είδη εξαιτίας της θήρευσης, είναι ευαίσθητα στην όχληση από τον άνθρωπο και ευάλωτα.
Άλλα είδη που παρατηρούνται μες στον χειμώνα στην Αλυκή είναι οι Ψαλίδες (Anas acuta), Βαρβάρες (Tadorna tadorna), Βροχοπούλια (Pluvialis apricaria) και, πιο σπάνια, Κύκνοι (Cugnus olor) και Γερανοί (Grus grus).
Πλέον, είναι σταθερή η παρατήρηση Φοινικόπτερων κάθε φθινόπωρο και χειμώνα στην Αλυκή. Συνήθως τον χειμώνα είναι νεαρά άτομα, ωστόσο έχουν παρατηρηθεί και σμήνη πολλών ατόμων. Κάποια παραμένουν μέχρι και την άνοιξη.
Κατά τις έντονες καιρικές συνθήκες του χειμώνα, είναι πιθανό κάποια άτομα άγριων μεταναστευτικών πτηνών να κάνουν μια μονοήμερη ή ολιγοήμερη στάση στον υγρότοπο της Αλυκής με σκοπό να ξεκουραστούν από το μακρινό και κουραστικό τους ταξίδι, όπως Πελαργοί (Ciconia ciconia), Ροδοπελεκάνοι (Pelecanus onocrotalus), Καλημάνες (Vanellus vanellus), Στρειδοφάγοι (Haematopus ostralegus), Χουλιαρομύτες (Platalea leucorodia) και Αβοκέτες (Recurvirostra avosetta).

Λόγω της απουσίας μεγάλων θηρευτών-θηλαστικών στο νησί, η άγρια ορνιθοπανίδα είναι αυτή που βρίσκεται στα ανώτερα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας. Τα άτομα είναι λιγότερα σε σύγκριση με τους οργανισμούς των κατώτερων επιπέδων (όπως ψάρια, μαλάκια, κλπ.), συνεπώς “ελέγχουν” τους πληθυσμούς τους, και λόγω του φαινομένου της βιοσυσσώρευσης τοξικών ουσιών, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να δηλητηριαστούν θανάσιμα. Έτσι, η βιοποικιλότητα ειδών της ορνιθοπανίδας σε ένα νησιωτικό υγρότοπο αποτελεί ενδείκτη της κατάστασης της υγείας του οικοσυστήματος αυτού.

Συνήθως τον χειμώνα, παρατηρούνται φαινόμενα τρικυμιώδους θάλασσας, δηλαδή άνεμοι έντασης μεγαλύτερης των 9 Μποφόρ, που προκαλούν την υπερχείλιση της ακτογραμμής. Σε όλο το ύψος της παραλίας Λαγκούνα, ασπόνδυλοι, βενθικοί οργανισμοί εμφανίζονται ή ενεργοποιούνται, από τα οποία τρέφονται πολλά είδη παρυδάτιων και θαλάσσιων πτηνών.
Όταν τα κύματα έχουν φτάσει στο ύψος των αμμοθινών, μπορεί κανείς να παρατηρήσει τους Μαχητές, τα Βροχοπούλια, καθώς και Λασποσκαλίδρες (Calidris alpina), Λιμόζες (Limosa limosa) και Λασποτριγκάδες (Tringa glareola) να ψαχουλεύουν την άμμο για μεζεδάκια.

Ο ερχομός της άνοιξης

Με τις ώρες ηλιοφάνειας να αυξάνονται και τις θερμοκρασίες να ανεβαίνουν, πρώτα ξυπνά η χλωρίδα της Νάξου και συμβαίνει μια έκρηξη βιοποικιλότητας ειδών στον υγρότοπο της Αλυκής.

Συνήθως αυτή την περίοδο, η λίμνη είναι υπερχειλισμένη με υφάλμυρο νερό, πλούσιο σε θρεπτικά που έχει παρασύρει η βροχή από τα ορεινά του νησιού και παρατηρείται άνθηση των αυτότροφων φυτοπλαγκτονικών οργανισμών.
Άνθη χρωματίζουν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τα λιβάδια γύρω από την Αλυκή και τα αλμυρίκια, τα πιο κοινά δέντρα στην περιοχή, αποκτούν ένα απαλό ροζ χρώμα από τα μικροσκοπικά τους άνθη. Έντομα όλων των ειδών εμφανίζονται, ελκύοντας πολλά μικρά πτηνά.
Ένας γνώστης των τραγουδιών των πτηνών θα μπορέσει να αναγνωρίσει όλων των ειδών τα ωδικά πτηνά, όπως Καρδερίνες (Carduelis carduelis), Σπίνους (Fringillia coelebs), Λούγαρα (Carduelis spinus), Φανέτο (Linaria cannabina), Λιβαδοκελάδες (Anthus pratensis), Μαυροτσιροβάκοι (Sylvia melanocephala) και Μαυρολαίμηδες (Saxicola torquata). Οι πιο τολμηρές Κιτρινοσουσουράδες (Motacilla flava) και Λευκοσουσουράδες (Motacilla alba) περπατούν κοντά στη θάλασσα ακόμα και στον δρόμο σκάβοντας για έντομα, και από πάνω τους πετούν ασταμάτητα και με απίστευτες πιρουέτες τα Σταβλοχελίδονα (Hirundo rustica).

Μαζί με τα εντομοφάγα άγρια πτηνά, καταφθάνουν και τα μεταναστευτικά αρπακτικά, όπως ο Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), ο Λιβαδόκιρκος (Circus pygargus) και ο Βαλτόμπουφος (Asio flammeus), τα οποία τρέφονται από μικρά ερπετά, μικρά θηλαστικά, αμφίβια και μερικές φορές και μικρά πτηνά.
Στην Αλυκή επίσης ζει το πετροκούναβο (Martes foina) ένα νυκτόβιο αρπακτικό θηλαστικό, αλλά και αρπακτικά πτηνά που ζουν μόνιμα στο νησί όπως Γερακίνες (Buteo buteo), Τυτώ (Tyto alba) και Κουκουβάγιες (Athene noctua).
Η άνοιξη είναι η εποχή αναπαραγωγής των περισσότερων οργανισμών. Η Αλυκή κατακλύζεται από τα σφυρίγματα και τις φωνές των Πρασινοκέφαλων παπιών, Καστανόπαπιων, Φαλαρίδων (Fulica atra), Καλαμοκανάδων (Himantopus himantopus), Θαλασσοσφυριχτών και Κορυδαλλών που αναπαράγονται και φτιάχνουν τις φωλιές τους. Την άνοιξη του 2022 παρατηρήθηκε αναπαραγωγή και φωλιά Βουβόκυκνων.
Ψάρια, όπως οι ανήλικοι Κέφαλοι (Mugil cephalus) περνούν αυτή την περίοδο μες στην λιμνοθάλασσα και εκμεταλλεύονται την αυξημένη αλατότητα και τα ρηχά νερά όπου δεν μπορούν να τους κυνηγήσουν τα μεγαλύτερα ψάρια-θηρευτές. Ωστόσο κοντά στις εκβολές, στα στενά περάσματα, καραδοκούν όλων των ειδών ερωδιοί που κυνηγούν τα μικρά αυτά ψάρια.
Τα πιο ντροπαλά πτηνά κρύβονται ανάμεσα στα βούρλα (Juncus acutus) και στα αρμυρίκια, ψάχνοντας τροφή μες στα ρηχά νερά καμουφλαρισμένα όπως ο Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus) και οι Νερόκοτες (Gallinula chloropus).

Η περίοδος ξηρασίας

Τις χρονιές που οι χειμώνες εμφάνισαν αυξημένο όγκο βροχοπτώσεων, η Αλυκή παρέμενε μερικώς καλυμμένη με νερό μέχρι και τις αρχές Αυγούστου. Συνήθως μέχρι τον Αύγουστο, η πλειοψηφία των μεταναστευτικών πτηνών έχουν αποχωρήσει εξαιτίας των αυξημένων θερμοκρασιών και μείωσης της διαθέσιμης τροφής και νερού. Οι τελευταίοι που μένουν είναι συνήθως οι Καλαμοκανάδες και οι Καστανόπαπιες.

Με την αύξηση της θερμοκρασίας, την απουσία βροχών και εισροής νερών από ρέματα, καθώς και οι έντονοι βόρειοι άνεμοι (μελτέμια), αυξάνουν την εξάτμιση των νερών της λιμνοθάλασσας. Πρώτα ξεραίνεται η νότια λίμνη και οι μικρότεροι υγρότοποι γύρω από το αεροδρόμιο, κι έπειτα η μεγάλη λίμνη με το βαθύτερο σημείο της να βρίσκεται νοτιοδυτικά.
Οι νεαρές Καστανόπαπιες και Ασημόγλαροι ξεκουράζονται στο λίγο νερό που έχει απομείνει όπου τρέφονται με βενθικούς οργανισμούς.

Ερπετά που έχουν παρατηρηθεί στο Κ.Α.Ζ. της Αλυκής περιλαμβάνουν τα Κροκοδειλάκια ή κασίδηδες όπως αποκαλούνται τοπικά (Stellagama stellio), Αιγαιόσαυρες (Podarcis erhardii), ερημόφιδο (Eryx jaculus) και κερασφόρος οχιές (Vipera ammodytes meridionalis).

Αν και το περιβάλλον της Αλυκής φαίνεται στο ανθρώπινο μάτι πλέον ξηρό και νεκρό, στον μικροσκοπικό κόσμο ακόμα σφίζει από ζωή.
Κάποια μικροφύκη ευημερούν στο λίγο νερό υψηλής αλατότητας που έχει απομείνει, ενώ μες στο έδαφος, που είναι μίγμα ιλύος και αργίλου πλούσιο σε οργανική ύλη είναι το ιδανικό περιβάλλον για βακτήρια, διάτομα και άλλα είδη μειο- και μικροπανίδας (μικροσκοπικά, ασπόνδυλα ζώα του βένθους). Αμφίποδα και κολεόπτερα κατοικούν στην επιφάνεια της ιλύος που τρέφονται με οργανική ύλη και πολύχαιτοι και μύδια κατασκευάζουν στοές μες στο ίζημα ώστε να εξασφαλίσουν οξυγόνο μες στο αναερόβιο πλέον βενθικό οικοσύστημα. Το νερό πλέον έχει γεμίσει τα κενά ανάμεσα στα μόρια ιζήματος όπου μπορεί να εξαπλωθεί το οξυγόνο, γι’ αυτό εάν σκάψουμε το έδαφος μόλις λίγα εκατοστά έχει χρώμα μαύρο. Η μικροσκοπική γαρίδα Artemia salina εκμεταλλεύεται αυτές τις αντίξοες συνθήκες που λίγοι οργανισμοί αντέχουν, και μόλις αρχίσουν οι βροχές το φθινόπωρο και μειωθεί η αλατότητα του περιβάλλοντος, απελευθερώνει κύστες με τα μικρά της οι οποίες εκκολάπτονται πάλι το καλοκαίρι.
Μια ματιά σε έναν μικρό όγκο ιζήματος από την λιμνοθάλασσα αποκαλύπτει έναν πλούσιο κόσμο οργανισμών οι οποίοι παραμένουν ζωντανοί και ενεργοί και αποτελούν πολύτιμη τροφή για τα πτηνά που ανέχονται ακόμα τις υψηλές θερμοκρασίες της Νάξου.
Στην βόρεια πλευρά του υγροτόπου, στην ακτογραμμή της Λαγκούνας, ο βενθικός κόσμος δεν αλλάζει ιδιαίτερα στη διάρκεια του χρόνου, καθώς η παράκτια αυτή ζώνη καλύπτεται εναλλάξ από τη θάλασσα και εκτίθεται στον αέρα. Μικρά ψάρια ζουν στα ρηχά, ζεστά νερά και είδη δίθυρων, ισόποδων, αμφίποδων, πολύχαιτων και εχινόδερμων κατοικούν και τρέφονται πάνω ή μες στο ίζημα.
Έρευνα στην λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου έχει δείξει ότι η παρουσία δίθυρων μαλακίων στο ίζημα προκαλούν ένα φαινόμενο που αποκαλείται βιοδιατάραξη, δηλαδή μέσω των στοών που κατασκευάζουν και των διεργασιών τους προκαλούν αύξηση της περιεκτικότητας του ιζήματος γύρω τους με οξυγόνο και συνεπώς διέγερση του μεταβολισμού των βακτηρίων που ζουν εκεί, τα οποία βακτήρια αξιοποιούν τα θρεπτικά στοιχεία του υπερκείμενου νερού. Τα βακτήρια με τη σειρά τους αξιοποιούν το αμμώνιο είτε άμεσα είτε το μετατρέπουν σε νιτρικά ιόντα (νιτροποίηση).

Πέρα από τα ζώα της Αλυκής, υπάρχουν πολλά φυτά που ανέχονται ή ευδοκιμούν στα αλμυρά/αλατούχα εδάφη της λιμνοθάλασσας, τα λεγόμενα αλόφυτα. Διαφορετικά είδη παρατηρούνται όσο απομακρυνόμαστε από την θάλασσα.
Συγκεκριμένα στην παράκτια ζώνη στις αμμοθίνες της Λαγκούνας συναντώνται το φυτό των σαμαράδων (Ammophila arenaria), το κρινάκι της άμμου (Pancratium maritimum) το οποίο ανθίζει μες στο καλοκαίρι, θαμνώδεις θαλασσόκεδροι, αλμυρίκια.
Όσο πλησιάζουμε στην λιμνοθάλασσα όπου υπάρχει λιγότερη επιρροή των βόρειων ανέμων και λιγότερο αλμυρό νερό συναντώνται λυγαριές (Vitex agnus-castus), παρκινσόνια (Parkinsonia aculeata) η οποία επίσης ανθίζει το καλοκαίρι, βατομουριές (Rubus fruticosis), θάμνοι αλίμιας (Atriplex halimus), αρμυρήθρες, περισσότερα αλμυρίκια, πικροδάφνες (Nerium oleander) και ατελείωτες συστάδες του εξαιρετικά ανθεκτικού καλαμιού (Phragmites australis), το οποίο χρησιμοποιείται ως ανεμοφράκτης και φυσική οριοθέτηση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
Ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, τα δέντρα των αλμυρίκιων είναι η μόνη προστασία από τον καυτό ήλιο για την άγρια ζωή της Αλυκής.

Ο ανθρώπινος παράγοντας και οι απειλές στο Καταφύγιο Άγριας Ζωής της Αλυκής

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω στοιχεία, είναι λογικό ένας τέτοιος υγρότοπος να γίνεται πόρος εκμετάλλευσης των κατοίκων και επισκεπτών του νησιού για πολλούς λόγους. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν για ιχθυοκαλλιέργειες και σημεία της λιμνοθάλασσας είχαν επιχωματωθεί ώστε να χρησιμοποιηθούν ως καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Γινόταν ανεξέλεγκτη ρίψη απορριμμάτων και λυμάτων, αλλά και η παρουσία άγριας ορνιθοπανίδας είχε μετατρέψει αυτή την όαση σε σκοπευτήριο και δημοφιλή τόπο θήρευσης υδρόβιων πτηνών.
Ο Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου έχει καταγράψει όλα αυτά τα χρόνια πολλές παρανομίες μες στον υγρότοπο και Καταφύγιο Άγριας Ζωής, και έχει πραγματοποιήσει καταγγελίες αλλά και ενημερώσεις στην κοινωνία όσον αφορά στην σημαντικότητα αυτού του υγροτόπου ως φυσικό καταφύγιο άγριας πανίδας και χλωρίδας.

Νομοθεσία

• Ίδρυση του Καταφυγίου Άγριας Ζωής στην Αλυκή: ΦΕΚ 652/Β/04-05-04
• Καθεστώς δραστηριοτήτων που απαγορεύονται εντός Κ.Α.Ζ.: ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011 Άρθ. 5 Παρ. 4.3.
• Διατήρηση της Βιοποικιλότητας: ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011 Άρθρο 13 Παρ.4
• Νησιωτικοί υγρότοποι: Προεδρικό Διάταγμα ΦΕΚ ΑΑΠ 229/19-06-2012
• Ευρωπαϊκή οδηγία για τα άγρια πτηνά: Οδηγία 2009/147/ΕΚ
• Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον τύπο οικοτόπου προτεραιότητας 2250 *Θίνες των παραλίων με Juniperus spp.: ΦΕΚ 3723/Β/12-08-2021

Σύμφωνα με το ΦΕΚ 652/Β/04-05-04 Αριθμό 1567, στο Καταφύγιο Άγριας Ζωής “Αλυκή” απαγορεύεται η θήρα κάθε θηράματος και κάθε είδους άγριας πανίδας, η σύλληψη κάθε είδους της άγριας πανίδας για μη ερευνητικούς σκοπούς, η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυτική βλάστηση, η καταστροφή των ζωντανών φυτοφρακτών, η αμμοληψία, η αποστράγγιση και η αποξήρανση ελωδών εκτάσεων, η ρύπανση των υδατικών πόρων και η ένταξη έκτασης καταφυγίου άγριας ζωής σε πολεοδομικό ή ρυμοτομικό σχεδιασμό.

Λαθροθηρία

Παρ’ όλη την ρητή απαγόρευση θήρας στο Κ.Α.Ζ., ο Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου έχει γίνει επανειλημμένα μάρτυρας και έχει καταγγείλει περιστατικά λαθροθηρίας εντός και στα όρια του καταφυγίου της Αλυκής.
Πριν μερικά χρόνια, ήταν κοινή εικόνα κυνηγοί με όπλα να στέκονται μες στον δρόμο ανατολικά του αεροδρομίου, στον χωματόδρομο νότια της Αλυκής που αποτελεί το όριο του Κ.Α.Ζ., αλλά και πολλές περιπτώσεις κυνηγών να θηρεύουν εντός της λιμνοθάλασσας.
Τότε η Αρχές ήταν απούσες. Τα άγρια πτηνά θανατώνονταν κατά σμήνη, θηρεύσιμα είδη και μη. Γινόταν παγίδευση άγριων ωδικών πτηνών με χρήση οξόβεργων, διχτυών και παγίδων, κυνήγι με καρτέρι μες στην λιμνοθάλασσα, θήρα κατά την διάρκεια της νύχτας, σκόπευση για διασκέδαση σε οτιδήποτε πετούσε.
Πέρα της ανεξέλεγκτης και παράνομης θήρας, οι ίδιοι οι κυνηγοί ρυπαίνουν το περιβάλλον γύρω τους, με πλαστικά ποτηράκια του καφέ, αλουμινένια τενεκεδάκια, συσκευασίες γενικότερα, φυσίγγια και με τη χρήση μολύβδινων σκαγιών.
Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση Αριθμ.Η.Π. 37338/1807/Ε.103/2010 του Φ.Ε.Κ. 1495/Β/06-09-2010 στο Άρθρο 8 αναφέρεται ότι η χρήση μολύβδινων σκαγιών απαγορεύεται σε πάσης φύσεως υγροτοπικά οικοσυστήματα και σε απόσταση 100 μέτρων από αυτά.
Μελέτες που έγιναν σε διάφορες συνθήκες περιβάλλοντος έδειξαν πως τα σφαιρίδια σε πεδία βολής τείνουν να πέφτουν στο έδαφος σε απόσταση 25-200 μέτρα από τις θέσεις βολής (με μέγιστες συγκεντρώσεις στα 80-150 μέτρα) και συσσωρεύονται στο έδαφος στα πρώτα 5 cm βάθος. Ο μόλυβδος απορροφάται από τα φυτά και τους βενθικούς οργανισμούς και έτσι περνά στην τροφική αλυσίδα.
Στην Φινλανδία, μελέτες έδειξαν ότι η μόλυνση αυτή μπορεί να εμποδίσει τις διαδικασίες αποσύνθεσης της οργανικής ύλης και το σχηματισμό θρεπτικών ουσιών και ολόκληρες ομάδες οργανισμών (όπως Βακτήρια) υφίστανται τέτοιες επιπτώσεις σε βαθμό που δεν είναι πλέον σε θέση να εκτελούν τις οικολογικές τους λειτουργίες. (πηγή)
Ως συνέπεια, τα υδρόβια πτηνά που τρέφονται σκάβοντας το ίζημα (πάπιες, φοινικόπτερα, κ.α.) καταπίνουν τα σφαιρίδια μολύβδου και παθαίνουν δηλητηριάσεις με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα που μπορούν να οδηγήσουν και στο θάνατο.

Πέρα αυτού, η όχληση που προκαλείται από τους κυνηγούς και την δραστηριότητά τους επηρεάζει αρνητικά όλη την άγρια πανίδα της περιοχής.
Η περίοδος θήρας στην Ελλάδα διαρκεί από 20 Αυγούστου μέχρι τέλη Φεβρουαρίου, η οποία διάρκεια ποικίλει ανάλογα τα θηρεύσιμα είδη.
Μες στην χρονική αυτή περίοδο, συμπίπτει η μετανάστευση πολλών άγριων πτηνών και, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία για τα άγρια πτηνά 2009/147/ΕΚ, προβλέπεται η προστασία τους κατά την διάρκεια των μεταναστεύσεών τους όταν τα πτηνά είναι κουρασμένα και σε ευάλωτη κατάσταση υγείας λόγω των μακρινών και απαιτητικών τους ταξιδιών.
Ο θόρυβος των πυροβολισμών διατηρεί τα πτηνά σε μια κατάσταση εγρήγορσης και πανικού που τα εμποδίζει να τραφούν και να λειτουργήσουν φυσιολογικά.
Επίσης, κατά τον Φεβρουάριο, κάποια είδη πτηνών ξεκινούν την διαδικασία αναπαραγωγής και η ηχητική ενόχληση και η θανάτωση ατόμων έχει σοβαρές επιπτώσεις στην διαδικασία αναπαραγωγής και, κατά συνέπεια, στην αύξηση των πληθυσμών τους, καθώς πολλά από τα άγρια πτηνά που βρίσκουμε νεκρά ή τραυματισμένα από σκάγια είναι μη-θηρεύσιμα και προστατευόμενα είδη (όπως Καστανόπαπιες, ερωδιοί, κλπ.).

Οι εθελοντές του Συλλόγου μας ανέδειξαν όλα αυτά τα περιστατικά λαθροθηρίας και τα προβλήματα που προκαλεί το κυνήγι γενικότερα στην περιοχή και στην άγρια πανίδα και κινητοποίησε τις Αρχές μειώνοντας σε μεγάλο βαθμό σήμερα πλέον τα περιστατικά αυτά.

Καταπάτηση της παράκτιας ζώνης

Η παράκτια ζώνη του Κ.Α.Ζ. της Αλυκής αποτελείται από την παραλία Λαγκούνα και τις αμμοθίνες που εκτείνονται μέχρι την λιμνοθάλασσα και τις διαπερνά ο δημοτικός δρόμος αεροδρομίου-Αγίου Προκοπίου.

Σύμφωνα με το ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011 Άρθρο 13 Παρ.4 “δεν επιτρέπεται η κίνηση μηχανοκίνητων οχημάτων εκτός οδικού δικτύου σε οικολογικά ευαίσθητες εκτάσεις, όπως ενδεικτικά, μόνιμες ή εποχικές λίμνες και τέλματα και οι ακτές τους, ο αιγιαλός, οι αμμοθίνες, ποτάμια, ρέματα και ρυάκια, δάση, λιβάδια, βοσκότοποι, οι οικότοποι προτεραιότητας του παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και σε μονοπάτια που βρίσκονται σε τέτοιες περιοχές.
Εξαιρείται η απολύτως αναγκαία κίνηση για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και ατυχημάτων, πυρκαγιών, καθώς και για λόγους εθνικής ασφάλειας και άμυνας, καθώς και οχημάτων του φορέα διαχείρισης των περιοχών αυτών. Εξαιρείται επίσης, η απολύτως αναγκαία κίνηση για την πρόσβαση σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, για την εξυπηρέτηση της ποιμενικής κτηνοτροφίας και για τη διενέργεια υλοτομιών και τη μεταφορά δασικών προϊόντων ή εργαλείων επαγγελματικής αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.” και “δεν επιτρέπεται η, μέσω της κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, αυτόβουλη δημιουργία νέων ή η επέκταση υφιστάμενων δρόμων σε δασικά, χορτολιβαδικά και παράκτια οικοσυστήματα.“

Ο κόλπος της Λαγκούνα κοιτά βόρεια-βορειοδυτικά και χαρακτηρίζεται από ρηχά νερά και βραχώδεις υφάλους. Παράλληλα της ακτογραμμής υπάρχει ένας επιμήκης ύφαλος.
Λόγω της θέσης του κόλπου αυτού, επηρεάζεται πολύ από τους βόρειους άνεμους που πνέουν, που μεταφέρουν απορρίμματα δια αέρα και θαλάσσης.
Καθώς απουσιάζει οποιαδήποτε ενημέρωση του καθεστώτος προστασίας της περιοχής αυτής από τον Δήμο, αλλά υπάρχει και άγνοια από τον κόσμο και τους επισκέπτες του νησιού, η παραλία Λαγκούνα έχει υποστεί πολλές επιβαρύνσεις, κυρίως λόγω της αυξημένης, ανεξέλεγκτης τουριστικής δραστηριότητας.
Παρ’ όλο που δεν παρουσιάζεται δόμηση στην παράκτια ζώνη, η εικόνα των ξερών, επίπεδων εκτάσεων δίνει την εντύπωση μιας ανεκμετάλλευτης περιοχής. Για πολλά χρόνια, όλη η παραλία της Λαγκούνα, ιδιαίτερα η λιμνοθάλασσα μπροστά από το αεροδρόμιο (η οποία κάποτε ήταν τμήμα της μεγαλύτερης λιμνοθάλασσας πριν δημιουργηθεί ο δρόμος και το αεροδρόμιο), μετατρεπόταν σε χώρο κατασκήνωσης και στάθμευσης για ντόπιους και επισκέπτες που ήθελαν να πάνε για κολύμπι ή θαλάσσια σπορ.
Ιδιαίτερα τις ημέρες με έντονους βόρειους ανέμους, ο κόλπος της Λαγκούνας κατακλύζεται από λάτρεις του wind-surfing.

Μηχανοκίνητα οχήματα καταπατούν όχι μόνο τις ξερές εκτάσεις, αλλά και τις αμμοθίνες και την παραλία. Πολλά είδη άγριας χλωρίδας και πανίδας κατοικούν εκεί, και η καταστροφή τους και των ενδιαιτημάτων τους απαγορεύεται ρητά σύμφωνα με το ΦΕΚ 652/Β/04-05-04.
Στην άμμο, κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες ζουν και φωλιάζουν οι Θαλασσοσφυριχτές, οι Κορυδαλλοί και οι Ποταμοσφυριχτές, οι οποίοι μεγαλώνουν τα μικρά τους πάνω στις ξηρές κοίτες των λιμνοθαλασσών και τρέφονται από έντομα, καρκινοειδή και μαλάκια.
Τα αυγά τους είναι καμουφλαρισμένα για να προστατευτούν από θηρευτές και οι ενήλικες παραμένουν κοντά, συνήθως υποκρίνοντας ότι έχουν σπασμένο φτερό και κατευθύνονται προς την αντίθετη κατεύθυνση της φωλιάς.

Η παράκτια βλάστηση και οι αμμοθίνες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.
Η παρουσία φυτών στην άμμο συγκρατεί το έδαφος μέσω των ριζών τους αλλά και την προστατεύουν από την επίδραση του αέρα.
Μελέτες στην Βόρεια Αμερική, Ιρλανδία και Νέα Ζηλανδία (Spence H., 2014) έδειξαν ότι η μείωση φυτικής βλάστησης οδηγεί στην αύξηση της ταχύτητας του ανέμου στην επιφάνεια της αμμοθίνης και, συνεπώς, στην αύξηση του όγκου άμμου που μεταφέρεται μακριά από την αμμοθίνη, εν τέλει καταστρέφοντάς την.

Οι αμμοθίνες λειτουργούν ως ένα είδος κυματοθραύστη της περιοχής πίσω από αυτές ενάντια στην αιολική και κυματική δράση, που στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ίδια η λιμνοθάλασσα, ο δρόμος και το αεροδρόμιο.
Η μακροχρόνια καταπάτηση της παράκτιας ζώνης από μηχανοκίνητα οχήματα και ανθρώπους, όμως, αλλάζουν την δυναμική των αμμοθινών και τον τρόπο που αποτίθεται η άμμος.
Τα οχήματα καταστρέφουν την βλάστηση, όχι μόνο πάνω από το έδαφος αλλά, και μετά από υπερβολική καταπάτηση, καταστρέφεται και το ριζικό τους σύστημα. Αυτή η καταστροφή της χλωρίδας καθιστά την άμμο ευάλωτη στην δύναμη του ανέμου και της θάλασσας οδηγώντας σε διάβρωση και ισοπέδωση των αμμοθινών.
Έτσι διαλύεται ένας σημαντικός οικότοπος χλωρίδας, άγριων πτηνών, βενθικών και παραβενθικών οργανισμών (όπως έντομα που ζουν στις αποθέσεις φυκιών), διαταράσσονται οι ιδιότητες του εδάφους όπως το pH, η αλατότητα και η πυκνότητά του, αλλά και εκθέτεται όποια ανθρώπινη κατασκευή υπάρχει σε κίνδυνο από την κυματική διάβρωση.
Στην μεσοπαλιρροιακή ζώνη, ή αλλιώς εκεί που σκάει το κύμα, πολλά παρυδάτια πτηνά ξεκουράζονται και τρέφονται από μαλάκια, καρκινοειδή και ψάρια, ιδιαίτερα όταν η λιμνοθάλασσα είναι πλέον ξερή.
Εκτός των άγριων πτηνών, είδη χλωρίδας αναπτύσσονται και ανθίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, όπως τα αλμυρίκια, οι κέδροι, το κρινάκι της άμμου κ.α..

Συνεπώς, η οδήγηση μηχανοκίνητων οχημάτων, η ανεξέλεγκτη καταπάτηση από τους ανθρώπους αλλά και το σύρσιμο εξοπλισμού θαλάσσιων σπορ, οδηγούν στην καταστροφή των αμμοθινών και της όλης γεωμορφολογικής σύστασης της παράκτιας ζώνης.

Ο Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου έχει ξεκινήσει την κινητοποίηση των Αρχών όσον αφορά στην αποτελεσματικότερη προστασία του Κ.Α.Ζ., το οποίο καταφύγιο επιβαρύνεται ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες εξαιτίας της τουριστικής κίνησης.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργείται από επισκέπτες του νησιού, οι οποίοι δεν γνωρίζουν/αδιαφορούν για το καθεστώς προστασίας της περιοχής και την σημαντικότητα του υγροτόπου αυτού, αλλά και την άγνοια και απληστία ορισμένων κατοίκων του νησιού, οι οποίοι αυθαίρετα θεωρούν το φυσικό περιβάλλον ως κτήση τους.
Αυτό ξεκίνησε όταν την άνοιξη του 2021, ένα σμήνος Φοινικόπτερων έφτασε στην Αλυκή και το περιστατικό έγινε γνωστό, που είχε ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι και επισκέπτες να κάνουν το παν για μια φωτογραφία αυτών των πανέμορφων πτηνών, ακόμα και με χρήση drone. Δυστυχώς υπήρξε έλλειψη σεβασμού και άνθρωποι έμπαιναν μες στην Αλυκή, όχι μόνο ενοχλώντας και τρομάζοντας τα πτηνά, αλλά και καταπατώντας φωλιές.
Οι εθελοντές του Συλλόγου μας τοποθέτησαν ενημερωτικά φυλλάδια ενημερώνοντας το κοινό να σεβαστεί τα άγρια πτηνά και ότι είναι Καταφύγιο Άγριας Ζωής.
Η αντίδραση ήταν μερικά από τα φυλλάδια να εξαφανιστούν και να συνεχιστεί η όχληση των πτηνών. Ενημερώσαμε τις Αρχές προσπαθώντας σε συνεργασία με αυτές να πραγματοποιήσουμε περιπολίες για να προστατευθούν τα πτηνά.

Παρ’ όλα αυτά, γενικότερα, υπάρχει αδιαφορία και δεν υπάρχει θέληση από τον Δήμο Νάξου και τις αρμόδιες Αρχές να εφαρμόσουν τον Νόμο και να προστατεύσουν αυτόν τον πολύτιμο υγροβιότοπο από τις άνωθεν παράνομες δραστηριότητες.

Η νότια Αλυκή ως χωματερή

Στα νότια της Αλυκής υπάρχει χωματόδρομος που αποτελεί και το όριο του Κ.Α.Ζ.. Η περιοχή αυτή χρησιμοποιείτο ως χωματερή για πολλά χρόνια από τουριστικές επιχειρήσεις και κατοίκους της περιοχής.
Το θέαμα ήταν φρικτό, όπως φαίνεται και στις παρακάτω φωτογραφίες, και ακόμα πιο φρικτές είναι οι επιπτώσεις αυτής της ρύπανσης στο μοναδικό αυτό υγρότοπο.

O Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου άρχισε να καταγράφει την παράνομη αυτή χρήση του υγροτόπου ως σημείο ρίψης κάθε λογής απορριμμάτων από το 2014 συλλέγοντας φωτογραφικό υλικό και βίντεο των υπευθύνων.

Το 2015, ο Σύλλογος δημοσιοποίησε αυτό το μακροχρόνιο συμβάν στα Μ.Μ.Ε..
Τα απορρίμματα που βρέθηκαν στον υγρότοπο περιλάμβαναν οικοδομικά μπάζα, στρώματα, σακούλες απορριμμάτων, μπογιές, ηλεκτρικές συσκευές, έπιπλα, απορρίμματα εστιατορίων, τοξικά υγρά (φρέον), τμήματα οχημάτων και πολλά άλλα. Οτιδήποτε άχρηστο υλικό ήθελε κάποιος να ξεφορτωθεί κατέληγε εκεί.
Όταν πλέον το θέμα πήρε διαστάσεις στα Μ.Μ.Ε., ο Δήμος κινητοποιήθηκε και ξεκίνησε ο καθαρισμός της περιοχής.
Τον Μάιο του 2015, ύστερα από παρότρυνσή μας, φορτηγά του Δήμου συνέλεξαν τον μεγαλύτερο όγκο των απορριμμάτων, τοποθετήθηκαν πινακίδες ενημερώνοντας το κοινό για την νομοθεσία περί παράνομης ρίψης σκουπιδιών και μπαζών, και, όταν πλέον καθαρίστηκε η περιοχή, εθελοντές του συλλόγου μας φύτεψαν ενδημικά φυτά όπως αλμυρίκια.

Ωστόσο φαίνεται ότι κάποιες συνήθειες δύσκολα σταματούν καθώς η ρίψη μπαζών και απορριμμάτων συνεχιζόταν από ορισμένους επιχειρηματίες, τους οποίους και καταγγείλαμε στις Αρχές.
Το 2022 πλέον, ένας περίπατος στα νότια της Αλυκής δεν θυμίζει σε τίποτα την εικόνα του 2015. Αν και παραμένουν μεγαλύτερα τμήματα σκουπιδιών και μπαζών μισοθαμμένα μες στην ιλύ, όπως λάστιχα αυτοκινήτων και μεταλλικοί σωλήνες, το μεγαλύτερο τμήμα του υγροτόπου έχει καθαριστεί και η φύση έχει καταφέρει να κρύψει και να διακοσμήσει τις άσχημες ανθρωπογενείς λεπτομέρειες που παραμένουν.
Τα αλμυρίκια έχουν μεγαλώσει και η βλάστηση έχει καλύψει την γη.

Παρ’ όλα αυτά, ενώ πιστεύαμε ότι αυτό το θέμα είχε λήξει, το χειμώνα 2022, λίγα μέτρα δυτικά της παλιάς χωματερής, ο Δήμος εγκατέστησε εντός του Κ.Α.Ζ. χώρο στάθμευσης και κάδους απορριμμάτων όπου οι επιχειρηματίες και κάτοικοι της περιοχής απέρριπταν πάλι μπάζα, παλιά έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές και πολλά άλλα. Με τους ανέμους, πολλά από τα απορρίμματα καταλήγουν σε γύρω χωράφια αλλά και στον ίδιο τον υγρότοπο.
Ο Σύλλογος κατήγγειλε στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος το συμβάν, ωστόσο η απαράδεκτη αυτή κατάσταση συνεχίζεται.

Η πολύχρονη χρήση της Αλυκής ως χωματερή δυστυχώς έχει αφήσει τα σημάδια της. Εσωτερικά του υγροτόπου υπάρχουν ακόμα πολλά απορρίμματα και η πραγματική ρύπανση είναι σίγουρα χειρότερη από αυτή που φαίνεται με γυμνό μάτι. Μες σε αυτά τα χρόνια, τα τοξικά συστατικά διαλύονται και απορροφούνται από το έδαφος και τους ζωντανούς οργανισμούς, εισέρχονται στον υδάτινο ορίζοντα και στην τροφική αλυσίδα. Τμήματα αυτών των απορριμμάτων αποκαλύπτονται όταν ξεραίνεται ο υγρότοπος όπως φαίνονται στις παρακάτω φωτογραφίες.

Άγνοια και αδιαφορία

Εξαιτίας της ανεξέλεγκτης προσπάθειας εκμετάλλευσης αυτού του υγροτόπου, η Αλυκή έχει αλλάξει πολύ.
Η κατασκευή αναχωμάτων, η άντληση υπόγειων υδάτων, η επιχωμάτωση και το μπάζωμα εκτάσεων του υγρότοπου για καλλιέργειες και, αργότερα, για την κατασκευή αεροδρομίου, η διάνοιξη παράνομων δρόμων εντός του υγροτόπου, η δόμηση, η θήρα, η παράνομη ερασιτεχνική αλιεία, η χρήση του ως χώρο στάθμευσης και κατασκήνωσης, η χρήση του ως σημείο απόρριψης οποιουδήποτε άχρηστου υλικού, η ρύπανση από σκουπίδια και η μόλυνση από λύματα, η όχληση, η καταπάτηση της βλάστησης, των αμμοθινών, των φωλιών των άγριων πτηνών, κ.ο.κ. έφερε την Αλυκή στο σημείο που είναι τώρα.
Κάποιες από αυτές τις παραπάνω παράνομες δραστηριότητες συνεχίζονται και αν συνεχιστούν, θα φτάσουμε στην ημέρα που η Αλυκή ως υγρότοπος και καταφύγιο άγριας ζωής δεν θα υπάρχει πια.
Αυτό εξαρτάται από όλους μας.
Εμείς, ως Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου καταγράφουμε και παρατηρούμε και, όταν χρειάζεται, καταγγέλλουμε και κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να προστατευτεί αυτό το μοναδικό οικοσύστημα των Κυκλάδων.
Όμως μόνοι μας δεν μπορούμε να το προστατεύουμε για πάντα.
Ως πολίτες της Νάξου, είναι καθήκον μας να εκτιμήσουμε, να σεβαστούμε και να προστατεύσουμε και ακόμα να αναβαθμίσουμε την άγρια φύση γύρω μας γιατί είναι κομμάτι μας, κομμάτι του σπιτιού μας, της Νάξου.
Η άγρια ζωή, η βλάστηση, το νερό και ο άνθρωπος είναι όλα συνδεδεμένα, είναι ένας κύκλος.
Σήμερα πλέον υπάρχει μια βασική περιβαλλοντική εκπαίδευση και, χάρη στην πανεύκολη πλέον πρόσβαση σε στοιχεία και δεδομένα μέσω διαδικτύου, θα πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κόσμος γύρω μας πρέπει να λειτουργεί με κανόνες. Όπως λειτουργούμε με κανόνες για την ευζωία όλων μας στην καθημερινή ζωή, θα πρέπει να φερθούμε και έξω στην φύση, στο περιβάλλον, στην άγρια ζωή.
Παρατηρούμε ότι, πλέον, ολοένα και περισσότερος κόσμος αντιλαμβάνεται πως η προστασία της άγριας ζωής και του περιβάλλοντος ταυτίζεται με την ποιότητα ζωής και την βιωσιμότητα της αμέσως επόμενης γενιάς, στην οποία ανήκουν τα παιδιά μας.
Ως κάτοικοι της Νάξου, έχουμε την τιμή να γειτονεύουμε με έναν τόσο όμορφο και μοναδικό υγρότοπο που ελκύει τόσα πανέμορφα είδη άγριας πανίδας και χλωρίδας. Παρ’ όλες τις αρνητικές ανθρωπογενείς επιδράσεις όλα αυτά τα χρόνια, ο υγρότοπος της Αλυκής παραμένει ζωντανός, ένας πόλος έλξης και κοιτίδα ζωής της άγριας ζωής.
Η άγνοια και η αδιαφορία είναι ο εχθρός…
Για τον λόγο αυτό, ο Σύλλογος Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου έγραψε αυτό το κείμενο συλλέγοντας στοιχεία που καταγράψαμε καθ’ όλη την δράση μας και θα συνεχίζουμε να καταγράφουμε, ευελπιστώντας ότι, μοιράζοντας τις γνώσεις και εμπειρίες μας, θα εμπνεύσουμε και εσάς, κατοίκους και επισκέπτες της Νάξου, να σεβαστείτε και να εκτιμήσετε το Καταφύγιο Άγριας Ζωής της Αλυκής, αλλά και όλα εκείνα τα μέρη όπου ακόμα ζει και βρίσκει προστασία η πολύτιμη άγρια ζωή.

“Όσο καταστρέφουμε τον φυσικό κόσμο, καταστρέφουμε και το μέλλον μας, όχι μόνο την άγρια ζωή.”

—Dr Jane Goodall

• Facebook
• Instagram
• YouTube
• LinkedIn
• Twitter